Psychiatra w Sandałach

4 - Odbicie w zwierciadle - co niesiemy do relacji, przeciwprzeniesienie w psychoterapii [nieświadomość]

https://youtu.be/RmQuTzyrPq0
Czy zdarzyło Ci się przy kimś nagle poczuć się bezradnie, choć „obiektywnie” nic takiego się nie dzieje? Albo przeciwnie — od razu chcieć kogoś ratować, chronić, choć dopiero go poznałaś/poznałeś? W psychoterapii ten niewidoczny „prąd emocji” nazywamy przeniesieniem i przeciwprzeniesieniem.• Przeniesienie to sytuacja, w której pacjent ― nieświadomie ― wnosi do relacji z terapeutą uczucia i oczekiwania ukształtowane w ważnych, dawnych relacjach (np. z rodzicem). Terapeuta zaczyna być traktowany „jak ktoś z przeszłości”.• Przeciwprzeniesienie to wewnętrzne reakcje terapeuty (myśli, uczucia, impulsy), które pojawiają się w odpowiedzi na pacjenta. Bywają częściowo „osobiste”, ale bardzo często mówią coś o świecie wewnętrznym pacjenta — są jak lustro, w którym odbijają się jego niewypowiedziane lęki, potrzeby i konflikty.Dlaczego to ważne? W życiu codziennym podobne mechanizmy tłumaczą, dlaczego przy jednych ludziach czujemy się dziwnie winni, a przy innych spontanicznie opiekuńczy czy rozdrażnieni — to „stare scenariusze” odtwarzane w nowych relacjach.
Ref:Colli A, Tanzilli A, Dimaggio G, Lingiardi V. Patient personality and therapist response: an empirical investigation. Am J Psychiatry. 2014 Jan;171(1):102-8. doi: 10.1176/appi.ajp.2013.13020224. PMID: 24077643.

3 - Test utajonych skojarzeń - jak zobaczyć jakie myśli kryją się za maską? [nieświadomość]

Zastrzeżenie / Disclaimer: Odcinek ma charakter edukacyjny i nie zastępuje porady lekarskiej. Omawiany Test Utajonych Skojarzeń, w którym zastosowano skojarzenia „ja =śmierć i ja = życie”,  ma status narzędzia badawczego i nie jest standardem oceny ryzyka samobójczego w polskich izbach przyjęć; w codziennej praktyce korzysta się z innych procedur, mających na celu ocenę ryzyka, a Test Utajonych Skojarzeń – nawet w badaniach klinicznych – ma rolę wyłącznie uzupełniającą i nie może samodzielnie przesądzać o decyzjach dotyczących bezpieczeństwa. Jeśli przeżywasz kryzys, skontaktuj się z lekarzem lub psychologiem; w sytuacji zagrożenia życia zadzwoń 112. Wszystkie ważne telefony, które mogą być przydatne podczas kryzysu zdrowia psychicznego znajdziesz w https://forumprzeciwdepresji.pl/wazne-telefony-antydepresyjnelub poniżej:800 70 22 22Centrum Wsparcia dla Osób Dorosłych w Kryzysie Psychicznym(czynny 7 dni w tygodniu, 24 h na dobę, połączenie bezpłatne)dla zainteresowanych czat dostępny na: https://centrumwsparcia.pl
22 594 91 00Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji(czynny w każdą środę i czwartek od 17:00 do 19:00, koszt połączenia jak na numer stacjonarny wg taryfy operatora telefonicznego)
116 123Całodobowy telefon zaufania dla osób dorosłych(czynny 7 dni w tygodniu, 24 h na dobę, połączenie bezpłatne)dla zainteresowanych czat dostępny na: https://116sos.pl
116 111Całodobowy telefon zaufania dzieci i młodzieży(całodobowo, 7 dni w tygodniu, połączenie bezpłatne)dla zainteresowanych czat dostępny na: https://116111.pl/czatuj/
800 12 12 12Całodobowy telefon zaufania Rzecznika Praw Dziecka(całodobowo, 7 dni w tygodniu, połączenie bezpłatne)dla zainteresowanych czat dostępny na: https://www.czat.brpd.gov.pl
800 012 005Telefon Pogadania(codziennie od 11:00 do 20:00, połączenie bezpłatne)
POMOC DLA NAUCZYCIELI I RODZICÓW800 100 100Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci(linia czynna od poniedziałku do piątku w godzinach 12:00-15:00 i dodatkowo w czwartki w godzinach 16:30-20:30, połączenie bezpłatne)
800 800 602Telefon kontaktowy dla rodziców i opiekunów dzieci w kryzysie(linia czynna od poniedziałku do piątku w godzinach 15:00-19:00, połączenie bezpłatne)
801 140 068Pomarańczowa Liniaprogram informacyjno-konsultacyjny dla rodziców dzieci pijących alkohol i eksperymentujących z narkotykami(linia czynna od poniedziałku do piątku w godzinach 14:00 – 20:00)
POMOC DLA DZIECI I MŁODZIEŻY116 111Całodobowy telefon zaufania dzieci i młodzieży(7 dni w tygodniu, połączenie bezpłatne)dla zainteresowanych czat dostępny na: https://116111.pl/czatuj/800 119 119Telefon i czat zaufania dla dzieci i młodzieży(linia oraz czat czynne codziennie w godz. 14:00-22:00, połączenie bezpłatne i wejście bez logowania na https://800119119.pl/czat-zaufania/)
POMOC DLA SENIORÓW22 635 09 54Telefon Zaufania dla osób starszych(od poniedziałku do piątku w godzinach od 17:00 do 20:00,w każdą środę od 14:00 do 16:00 dyżur tematyczny poświęcony chorobie Alzheimera, koszt połączenia zgodny z taryfą operatora jak za standardowe połączenie stacjonarne)
POMOC DLA OFIAR PRZEMOCY
800 120 002Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie “Niebieska Linia”(telefon czynny całą dobę, dyżur prawny – środy w godzinach 18:00-22:00)
800 12 01 48Anonimowa Policyjna Linia Specjalna „Zatrzymaj przemoc”(całodobowy i bezpłatny numer pomocowy)
800 120 226Policyjny Telefon Zaufania ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie(czynny od poniedziałku do piątku w godzinach od 9:30 do 15:30, połączenie bezpłatne)
POMOC DLA OSÓB Z UZALEŻNIENIAMI
800 199 990Ogólnopolski Telefon Zaufania „Uzależnienia”(codziennie w godzinach 16:00-21:00, numer bezpłatny)
801 889 880Telefon zaufania dla osób uzależnionych od czynnościtelefon dla osób cierpiących z powodu uzależnień behawioralnych, tj. uzależnienia od hazardu, internetu, seksu, zakupów, pracy czy jedzenia(codziennie w godz. 17:00-22:00, także w weekendy)dla zainteresowanych także poradnia internetowa z dyżurami terapeutów (poniedziałek i wtorek w godzinach 18:00-20:00, piątek: 8:00-10:00 oraz sobotę: 9:30-11:30), szczegóły na https://uzaleznieniabehawioralne.pl
574 734 814INFOLINIA Stowarzyszenia MONAR|wsparcie w zakresie informacji i porad, jakie muszą podjąć osoby uzależnione lub ich bliscy, aby otrzymać pomoc; informacje na temat placówek MONAR(czynny od poniedziałku do piątku w godz. 14:00–18:00, koszt połączenia zgodny z taryfą operatora jak za standardowe połączenie stacjonarne)
Referencje:Forecasting a Fatal Decision: Direct Replication of the Predictive Validity of the Suicide‑Implicit Association Test** — [https://doi.org/10.1177/0956797619893062](https://doi.org/10.1177/0956797619893062). The death‑implicit association test and suicide attempts: a systematic review and meta‑analysis of discriminative and prospective utility** — [https://doi.org/10.1017/S0033291721002117](https://doi.org/10.1017/S0033291721002117). The Brief Death Implicit Association Test: Scoring recommendations, reliability, validity, and comparisons with the Death Implicit Association Test** — [https://doi.org/10.1037/pas0000580](https://doi.org/10.1037/pas0000580).Implicit Identification with Death Predicts Suicidal Thoughts and Behaviors in Adolescents** — [https://doi.org/10.1080/15374416.2018.1528548](https://doi.org/10.1080/15374416.2018.1528548). * **Functional Imaging of the Implicit Association of the Self With Life and Death** — [https://doi.org/10.1111/sltb.12543](https://doi.org/10.1111/sltb.12543).Decomposing implicit associations about life and death improves our understanding of suicidal behavior** — [https://doi.org/10.1111/sltb.12652](https://doi.org/10.1111/sltb.12652). Implicit Measure of Life/Death Orientation Predicts Response of Suicidal Ideation to Treatment in Psychiatric Inpatients** — [https://doi.org/10.1080/13811118.2015.1004483](https://doi.org/10.1080/13811118.2015.1004483). Effects of Intravenous Ketamine on Explicit and Implicit Measures of Suicidality in Treatment‑Resistant Depression** — [https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2009.04.029](https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2009.04.029). Predicting suicidal behavior by implicit associations with death? Examination of the death IAT in two inpatient samples of differing suicide risk** — [https://doi.org/10.1037/pas0000980](https://doi.org/10.1037/pas0000980). 

2 - Jak korzystać z nieświadomości [nieświadomość]

https://youtu.be/fWl0aixadYs
W tym odcinku przechodzimy od fascynujących zjawisk do konkretów: jak współpracować z nieświadomością w realnym życiu i praktyce klinicznej. Opowiem, kiedy warto zaufać intuicji, a kiedy ją „skalibrować”; jak nawyki przejmują stery i jak je przeprogramować; gdzie uważność naprawdę „wyłącza autopilota”, a gdzie potrzebne są inne narzędzia. Zajrzymy do laboratoriów, w których badacze osłabiają lęk bez jego świadomego wywoływania (rekonsolidacja, „ukryte” wzmocnienia neuronalne), oraz do sypialni, gdzie sen wspiera ciche utrwalanie pamięci. To wprowadzenie dla każdego, kto myśli nad pracą z własnymi automatyzmami.
Referencje:1. **Yin & Knowlton (2006), Nat Rev Neurosci — rola jąder podstawy w nawykach.**   Przegląd pokazuje, że striatum jest kluczowe dla przejścia od działań celowych do automatyzmów i że odrębne pętle jąder podstawy wspierają nawykowe sterowanie zachowaniem. Klinicznie: zmiana nawyków wymaga pracy „przeciwko” utrwalonym pętlom BG–kora—dlatego interwencje muszą być powtarzalne i kontekstowe. 2. **Graybiel (2008), Annu Rev Neurosci — nawyki, rytuały i „mózg oceniający”.**   Autorka łączy dane z neurobiologii i psychiatrii, wskazując, że plastyczność obwodów BG tworzy nie tylko nawyki ruchowe, ale i poznawcze/afektywne (np. w OCD/uzależnieniach). Klinicznie: rytuały pacjenta mają neurobiologiczne „kotwice” — zmiana wymaga nowych, konkurencyjnych sekwencji nagród. 3. **Lally i in. (2010), Eur J Soc Psychol — jak powstają nawyki w realnym życiu.**   Badanie dzienniczkowe pokazało, że automatyzacja zachowania narasta krzywoliniowo i często stabilizuje się po 2–3 miesiącach konsekwentnej praktyki. Klinicznie: planując „reprogramowanie” nawyków, warto ustawiać horyzont czasu w tygodniach–miesiącach, nie dniach.4. **Sio & Ormerod (2009), Psychol Bull — czy inkubacja pomaga w rozwiązywaniu problemów? (meta‑analiza).**   Wyniki wskazują na umiarkowany, ale solidny efekt „odstawienia problemu”; większy przy zadaniach wymagających myślenia dywergencyjnego. Klinicznie: „przespanie się z problemem” lub zmiana kontekstu bywa rozsądnym elementem pracy nad wglądem. ([PubMed][6])
5. **Khoury i in. (2013), Clin Psychol Rev — MBT działa (meta‑analiza).**   Mindfulness‑Based Therapy wykazuje umiarkowane do dużych efekty w redukcji lęku, depresji i stresu w różnych populacjach. Klinicznie: MBI mogą być wartościowym modułem wspierającym regulację afektu i hamowanie reakcji nawykowych. 6. **Goyal i in. (2014), JAMA Intern Med — programy medytacji a stres/well‑being (przegląd systematyczny).**   Metaanaliza wykazała umiarkowaną skuteczność programów uważności dla objawów lękowo‑depresyjnych; efekty na „well‑being” są skromniejsze i zróżnicowane. Klinicznie: warto rekomendować MBSR/MBCT jako dodatek, nie „cudowny lek”. 7. **Hölzel i in. (2011), Psychiatry Res: Neuroimaging — zmiany istoty szarej po MBSR.**   Uczestnictwo w MBSR wiązało się ze wzrostem gęstości istoty szarej m.in. w obszarach regulacji emocji i samo‑odniesienia. Klinicznie: praktyka uważności może sprzyjać neuroplastyczności w sieciach istotnych dla kontroli impulsów i regulacji stresu. 8. **Schiller i in. (2010), Nature — zapobieganie nawrotowi lęku przez „aktualizację rekonsolidacji”.**   Ekspozycja bez wzmocnienia w „oknie” rekonsolidacji osłabiała utrwalone reakcje strachu u ludzi, z efektem specyficznym dla celu i długotrwałym. Klinicznie: inspiracja dla protokołów łączących czasowanie ekspozycji z mechanizmami pamięci (ostrożność: replikacje mieszane). 
9. **Kindt, Soeter, Vervliet (2009), Nat Neurosci — propranolol i rekonsolidacja lęku.**   Podanie propranololu przed reaktywacją śladu pamięci lękowej osłabiało ekspresję strachu i zapobiegało nawrotom w laboratorium. Klinicznie: obiecujący mechanizm, ale translacja na rutynową praktykę pozostaje ograniczona i niejednoznaczna. 
10. **Shibata i in. (2011), Science — „ukryta” nauka przez decoded fMRI neurofeedback.**    Indukując wzorce aktywności w wczesnej korze wzrokowej *bez bodźców i bez świadomości celu*, autorzy wywołali specyficzne uczenie percepcyjne. Klinicznie: proof‑of‑concept dla interwencji wzmacniających pożądane reprezentacje neuronalne bez ekspozycji na bodziec lękowy. 
11. **Taschereau‑Dumouchel i in. (2018), PNAS — nieświadome „neural reinforcement” lęków.**    Parowanie nagrody z *nieświadomymi* wystąpieniami dekodowanych reprezentacji obiektu fobicznego redukowało fizjologiczne markery lęku. Klinicznie: kierunek „bezawersyjnych” terapii ekspozycyjnych; na razie wczesny etap rozwoju. 
12. **Antony i in. (2012), Nat Neurosci — reaktywacja pamięci w śnie wspiera uczenie umiejętności.**    Ciche odtwarzanie jednego z wyuczonych wzorców w trakcie drzemki nasilało poprawę wykonania względem sekwencji nieodtwarzanej. Klinicznie: higiena snu i bodźce kontekstowe mogą wspierać konsolidację pożądanych strategii zachowania. 
13. **Hauner i in. (2013), Nat Neurosci — specyficzne torowanie wygaszania lęku w SWS.**    Reekspozycja na kontekst zapachowy skojarzony z bodźcem strachu podczas snu wolnofalowego przyspieszała i zawężała wygaszanie; towarzyszyły jej zmiany w hipokampie i ciele migdałowatym. Klinicznie: potencjał „dostrajania” terapii lęku poprzez sen i sygnały kontekstowe. 
14. **Greenwald, Poehlman, Uhlmann, Banaji (2009), JPSP — meta‑analiza trafności predykcyjnej IAT.**    Analiza 184 prób (N≈14,900) wykazała, że miary IAT umiarkowanie przewidują zachowania/oceny/fizjologię (średnio r≈.27), co uzasadnia ich użycie jako uzupełnienie wskaźników jawnych. Klinicznie: IAT ma wartość dodatnią jako *dodatkowy* predyktor, nie jako jedyny wskaźnik. 
15. **Lai i in. (2014), *J Exp Psychol: General* — „I: 17 interwencji” redukcji uprzedzeń utajonych; oraz Lai i in. (2016), *JEP\:G* — „II: trwałość efektów”.**    Część interwencji (np. kontrstereotypowe przykłady, warunkowanie ewaluatywne) **natychmiast** zmniejszała uprzedzenia IAT, ale w replikacjach **efekty zanikały po kilku godzinach–dniach**. Klinicznie: szybkie „przestawianie suwaka” nie wystarcza — potrzebne są powtarzane, kontekstowe procedury, które utrwalają zmianę.

1 - Ukryty autopilot naszego mózgu [nieświadomość]

https://youtu.be/1pbk1kT0zyE
Wyobraź sobie, że Twój mózg podejmuje dziesiątki decyzji, zanim zorientujesz się, że w ogóle zacząłeś myśleć. Ten odcinek to podróż po ukrytych szlakach: od „ślepowidzenia”, które pozwala iść naprzód bez świadomego widzenia, przez migotliwe mikro‑reakcje ciała migdałowatego na bodźce, których nie dostrzegasz, aż po nawyki zapisane w prążkowiu, które sterują nawykami niczym autopilot. Pokażę, jak te nieświadome mechanizmy wpływają na kliniczną ocenę pacjenta i nasze codzienne wybory — oraz kiedy warto zaufać intuicji, a kiedy ją świadomie skorygować. Czy mózg wie „wcześniej” niż my? I co z tego wynika dla  psychiatry? Zapraszam.
Najważniejsze publikacje:
1. Tamietto M., de Gelder B. **Neural bases of the non‑conscious perception of emotional signals.** *Nature Reviews Neuroscience* (2010). ([Nature][1])2. de Gelder B. i in. **Intact navigation skills after bilateral loss of striate cortex** (przypadek „TN”). *Current Biology* (2008). ([PubMed][2])3. Whalen P.J. i in. **Masked presentations of emotional facial expressions modulate amygdala activity without explicit knowledge.** *Journal of Neuroscience* (1998). ([Journal of Neuroscience][3])4. Soon C.S. i in. **Unconscious determinants of free decisions in the human brain.** *Nature Neuroscience* (2008). ([Nature][4])5. Dehaene S., Changeux J.-P., Naccache L., Sackur J., Sergent C. **Conscious, preconscious, and subliminal processing: a testable taxonomy.** *Trends in Cognitive Sciences* (2006). ([PubMed][5])6. Yin H.H., Knowlton B.J. **The role of the basal ganglia in habit formation.** *Nature Reviews Neuroscience* (2006). ([Nature][6])7. Graybiel A.M. **Habits, rituals, and the evaluative brain.** *Annual Review of Neuroscience* (2008). ([annualreviews.org][7])8. Sio U.N., Ormerod T.C. **Does incubation enhance problem solving? A meta‑analytic review.** *Psychological Bulletin* (2009). ([PubMed][8])9. Schiller D. i in. **Preventing the return of fear in humans using reconsolidation update mechanisms.** *Nature* (2010). ([Nature][9])10. Taschereau‑Dumouchel V., Cortese A., Dehaene S., Lau H.C., Kawato M., et al. **Towards an unconscious neural reinforcement intervention for common fears.** *PNAS* (2018). ([PNAS][10])  

1 - Gdy stres wywołuje psychozę

https://youtu.be/zcpgO4-TQOc
Serię odcinków zainicjowano w następstwie codziennych obserwacji pacjentów poradni i oddziału psychiatrycznego, u których dużo trudności psychicznych i somatycznych wiąże się z przewlekłym, nadmiernym stresem obciążającym cały organizm. Uznano, iż zrozumienie neurobiologicznych skutków stresu jest kluczowe dla profilaktyki i leczenia, dlatego bieżący i kolejne odcinki poświęcono temu zagadnieniu. Niniejszy odcinek wyjaśnia, w jaki sposób długotrwały stres może doprowadzić do pełnoobjawowej psychozy, czyli stanu utraty kontaktu z rzeczywistością.
Bibliografia1. van Winkel R. i in. (2008). Psychosocial Stress and Psychosis: A Review of the Neurobiological Mechanisms and the Evidence for Gene-Stress Interaction. Schizophrenia Bulletin, 34(6), 1095-1105. – Przeglądowy artykuł ukazujący, jak stres psychospołeczny wpływa na ryzyko psychozy oraz mechanizmy neurobiologiczne leżące u podłoża tego zjawiska.2. Varese F. i in. (2012). Childhood Adversities Increase the Risk of Psychosis: A Meta-analysis of Patient-Control, Prospective- and Cross-sectional Cohort Studies. Schizophrenia Bulletin, 38(4), 661-671. – Metaanaliza łącząca wyniki wielu badań wskazujących, że doświadczenie traumy (zwłaszcza we wczesnym wieku) istotnie podnosi prawdopodobieństwo wystąpienia objawów psychotycznych w późniejszym życiu.3. Castagnini A., Galeazzi G.M. (2016). Acute and transient psychoses: clinical and nosological issues. BJPsych Advances, 22(5), 292-300. – Artykuł przeglądowy omawiający ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne (w tym psychozy reaktywne) z perspektywy klinicznej, epidemiologicznej i klasyfikacyjnej. Zawiera historyczne koncepcje (np. bouffée délirante, psychoza cykloidalna) i porównanie kryteriów ICD/DSM.4. Goplerud E. i in. (2023). Reactive Psychosis: Discrepancy Between Nosological Concepts and Descriptive Categories. The Journal of Nervous and Mental Disease, 211(8), 627-633. – Najnowsze opracowanie analizujące pojęcie psychozy reaktywnej, ukazujące ewolucję definicji tego zaburzenia i rozbieżności między klasycznymi koncepcjami a współczesnymi kryteriami diagnostycznymi.5. Howes O.D., Kapur S. (2009). The Dopamine Hypothesis of Schizophrenia: Version III – The Final Common Pathway. Schizophrenia Bulletin, 35(3), 549-562. – Kluczowa publikacja na temat roli dysregulacji dopaminy w powstawaniu psychozy. Autorzy przedstawiają zaktualizowany model, uwzględniający m.in. wpływ czynników środowiskowych (takich jak stres czy substancje) na nadaktywność dopaminową i rozwój objawów psychotycznych.

8 - ADHD w ukryciu depresji i lęku

W tym odcinku dowiesz się, jak ADHD u dorosłych może zostać przeoczone, gdy na pierwszy plan wysuwają się objawy lęku i depresji. Opowiadam historię pacjentki, u której przez lata leczono depresję i zaburzenia lękowe, nie dostrzegając ukrytego ADHD. Dzięki temu podcastowi zrozumiesz, dlaczego czasem standardowe leczenie nie przynosi pełnej poprawy – i jak odkrycie oraz terapia współistniejącego ADHD mogą diametralnie zmienić sytuację na lepsze. To ważny odcinek dla każdego, kto zmaga się z depresją lub lękiem i podejrzewa, że w tle może kryć się coś jeszcze. Usłyszysz o podejściu do złożonego leczenia „dwóch w jednym” i otrzymasz praktyczne wskazówki, jak poprawić jakość życia przy takich współistniejących zaburzeniach.
Wybrane publikacje naukowe (referencje):# Kessler R.C. et al. (2006). The prevalence and correlates of adult ADHD in the United States: Results from the National Comorbidity Survey Replication. American Journal of Psychiatry, 163(4), 716–723.# Katzman M.A., Bilkey T.S., Chokka P.R., Fallu A., Klassen L.J. (2017). Adult ADHD and comorbid disorders: clinical implications of a dimensional approach. BMC Psychiatry, 17: 302.# Lee D.Y., Kim C., Shin Y., Park R.W. (2024). Combined methylphenidate and selective serotonin reuptake inhibitors in adults with ADHD. JAMA Network Open, 7(10): e2438398.

7 - Dlaczego same leki nie wystarczą w leczeniu dorosłych z ADHD?

Dlaczego warto posłuchać tego odcinka?Poznasz konkretne fakty pokazujące, w których obszarach życia same leki zmieniają niewiele i dlaczego tak się dzieje.Dowiesz się, jakie elementy uzupełniają działanie farmakoterapii i podnoszą jakość życia z ADHD.Usłyszysz przystępne wyjaśnienia oparte na badaniach, bez trudnego żargonu medycznego.Odcinek pomaga zrozumieć, że proszenie o szersze wsparcie to świadomy krok ku skutecznej terapii, a nie wyraz słabości.To krótka, skondensowana dawka wiedzy i refleksji, która może stać się impulsem do kolejnych, korzystnych decyzji terapeutycznych.
Najważniejsze publikacje:# Cortese S, Adamo N, Giovane CD, et al. Comparative efficacy and tolerability of medications for ADHD in children, adolescents, and adults: a systematic review and network meta‑analysis. Lancet Psychiatry. 2018;5(9):727‑738.Dlaczego ważne? – Największa dotychczas sieciowa metaanaliza leków na ADHD; pokazuje, że farmakoterapia skutecznie redukuje objawy, ale ma ograniczony wpływ na szersze funkcjonowanie i różni się profilem działań niepożądanych.
# Faraone SV, Banaschewski T, Coghill D, et al. The World Federation of ADHD International Consensus Statement: 208 evidence‑based conclusions about the disorder. Neuroscience & Biobehavioral Reviews. 2021;128:789‑818.Dlaczego ważne? – Globalny konsensus ekspertów podkreślający konieczność multimodalnego (farmakologiczno‑psychospołecznego) leczenia ADHD, zwłaszcza u dorosłych z współchorobowościami lękowymi i depresyjnymi.
# Safren SA, Sprich S, Mimiaga MJ, Surman C, Knouse L, Groves M, Otto MW. Cognitive behavioral therapy vs relaxation with educational support for medication‑treated adults with ADHD and persistent symptoms: a randomized controlled trial. JAMA. 2010;304(8):875‑880.Dlaczego ważne? – Klasyczne RCT wykazujące, że CBT dodane do farmakoterapii poprawia organizację, kontrolę emocji i funkcjonowanie społeczne lepiej niż sama farmakoterapia.
# Philipsen A, Jans T, Graf E, et al. Effects of group cognitive‑behavioral psychotherapy compared with a wait‑list control in adult ADHD: a multicenter randomized controlled trial. JAMA Psychiatry. 2010;67(8):961‑968.Dlaczego ważne? – Wieloośrodkowe badanie potwierdzające, że grupowa CBT jako dodatek do leczenia farmakologicznego przynosi znaczącą, trwałą poprawę objawów i jakości życia, co wzmacnia przesłanie odcinka o konieczności uzupełniania leków interwencjami psychospołecznymi.

6 - Od tłumienia do uważności: strategie regulacji emocji w ADHD - cz. 4 ADHD i emocje.

W odcinku usłyszysz, w jaki sposób psychoedukacja i konkretne techniki otwierają przestrzeń na trwałą zmianę regulacji emocji. Dowiesz się też, jak względnie proste strategie – od mindfulness po restrukturyzację poznawczą – mogą przełamać ruminacje, obniżyć impulsywność i przywrócić poczucie sprawczości. Jeśli chcesz usłyszeć, jak z pozornego chaosu rodzi się spójny plan pracy nad sobą, ten materiał jest właśnie dla Ciebie.
Kluczowe publikacje:
1. Shaw P., Stringaris A., Nigg J., Willcutt E. *Emotion Dysregulation in Attention Deficit Hyperactivity Disorder.* **American Journal of Psychiatry**, 171(3), 2014.
2. Lenzi F, Cortese S, Harris J, Masi G. Pharmacotherapy of emotional dysregulation in adults with ADHD: A systematic review and meta-analysis. Neurosci Biobehav Rev. 2018 Jan;84:359-367. doi: 10.1016/j.neubiorev.2017.08.010. Epub 2017 Aug 26. PMID: 28837827.
3. Cortese S, Kelly C, Chabernaud C, Proal E, Di Martino A, Milham MP, Castellanos FX. Toward systems neuroscience of ADHD: a meta-analysis of 55 fMRI studies. Am J Psychiatry. 2012 Oct;169(10):1038-55. doi: 10.1176/appi.ajp.2012.11101521. PMID: 22983386; PMCID: PMC3879048.

5 - Diabelski młyn myśli w ADHD - cz. 3 ADHD i emocje

Czy Twój umysł zapętla się na kanale „dramat 24/7”, a każda drobna porażka natychmiast zamienia się w katastrofę? W tym i kolejnym odcinku pokazuję, jak ADHD u dorosłych napędza ruminacje, impulsywne wybuchy i pogoń za szybką ulgą — oraz co możesz zrobić, by zatrzymać tę karuzelę. A w kolejnym czwartym odcinku opowiem o konkretnych, sprawdzonych metodach przywracania kontroli nad własnym umysłem.
Kluczowe publikacje:
1. Shaw P., Stringaris A., Nigg J., Willcutt E. *Emotion Dysregulation in Attention Deficit Hyperactivity Disorder.* **American Journal of Psychiatry**, 171(3), 2014.
2. Lenzi F, Cortese S, Harris J, Masi G. Pharmacotherapy of emotional dysregulation in adults with ADHD: A systematic review and meta-analysis. Neurosci Biobehav Rev. 2018 Jan;84:359-367. doi: 10.1016/j.neubiorev.2017.08.010. Epub 2017 Aug 26. PMID: 28837827.
3. Cortese S, Kelly C, Chabernaud C, Proal E, Di Martino A, Milham MP, Castellanos FX. Toward systems neuroscience of ADHD: a meta-analysis of 55 fMRI studies. Am J Psychiatry. 2012 Oct;169(10):1038-55. doi: 10.1176/appi.ajp.2012.11101521. PMID: 22983386; PMCID: PMC3879048.

4 - ADHD u dorosłych - Rozpoznawanie i regulacja emocji Cz. II

Zastanawiasz się, dlaczego Piotr ‑ podobnie jak wielu dorosłych z ADHD – raz tłumi złość, a innym razem wybucha nią jak wulkan? Ten odcinek odsłania kulisy pięciu najczęstszych, często nieuświadamianych strategii regulacji emocji i pokazuje, co naprawdę dzieje się pod „pokrywką” garnka, zanim para znajdzie ujście. Dowiesz się, która z tych strategii podsyca ogień, a która może być punktem wyjścia do zmiany – i dlaczego zrozumienie różnicy bywa pierwszym krokiem do poprawy zdrowia psychicznego.
 
Kluczowe publikacje:
1. Shaw P., Stringaris A., Nigg J., Willcutt E. *Emotion Dysregulation in Attention Deficit Hyperactivity Disorder.* **American Journal of Psychiatry**, 171(3), 2014.
2. Lenzi F, Cortese S, Harris J, Masi G. Pharmacotherapy of emotional dysregulation in adults with ADHD: A systematic review and meta-analysis. Neurosci Biobehav Rev. 2018 Jan;84:359-367. doi: 10.1016/j.neubiorev.2017.08.010. Epub 2017 Aug 26. PMID: 28837827.
3. Cortese S, Kelly C, Chabernaud C, Proal E, Di Martino A, Milham MP, Castellanos FX. Toward systems neuroscience of ADHD: a meta-analysis of 55 fMRI studies. Am J Psychiatry. 2012 Oct;169(10):1038-55. doi: 10.1176/appi.ajp.2012.11101521. PMID: 22983386; PMCID: PMC3879048.